Wij denken over de mens en het goede Verwerkingsboek

Samenvatting

Het voorwoord van deze uitgaveFilosofie is een van de meest bevredigende activiteiten die een mens kan doen, naast uiteraard veel andere plezierige zaken. Filosofie is minstens zo betekenisvol als studeren, werken, sporten, eten en drinken, feesten, hobby etc. Je bent in feite bezig om de wereld zoals die is te vatten en de wereld zoals die kan zijn te ontwerpen. Je bent ook bezig om je eigen bestaan te vatten en te ontwerpen. Het is die eenheid tussen het grote en het kleine die filosofie tot iets spannends maakt.In een schoolsituatie heb je erg veel verplichtingen en eisen, de kunst is om vooral het aangename, betekenisvolle van filosofie vast te houden. Gooi jezelf er helemaal in en betrek alles wat je doet, denkt en voelt bij elk standpunt dat je leest of hoort. Eigenlijk moet je altijd ... filosoferen alsof je leven ervan afhangt.Zoals jij leeft of misschien wilt leven daarin zit ook jouw ethiek vervat. Zoals jij wilt zijn en zoals je over mensen en over jezelf denkt, daarin zit jouw filosofische antropologische opvatting verweven.Als je de filosofie met die hartstocht praktiseert, dan leer je ook als vanzelf de 'stof' zoals dat heet.Filosoferen is luisteren en reflecteren, filosofie is ook beargumenteerde standpunten innemen. Deze methode is geschreven rondom standpunten. Ondergetekende heeft een duidelijk standpunt in de filosofische antropologie en een standpunt in de ethiek ingenomen. Daarmee hoop ik dat de lezer alert blijft en zelf een betrokken standpunt gaat innemen.Het standpunt dat in dit tekstboek wordt ingenomen, is mijn standpunt inzake mens en moraal; je wordt uitgedaagd een eigen beargumenteerd standpunt in te nemen aan de hand van het tekstboek en aan de hand van de vragen in het werkboek. In het werkboek worden verschillende teksten en posities behandeld, eigenlijk een deel van de canon van de ethiek en van de filosofische antropologie.In dit tekstboek worden nauwelijks filosofen genoemd, uiteraard worden wel standpunten en invalshoeken uitgelegd. In feite is het tekstboek een lang betoog over opvattingen over de moraal en opvattingen over wat een mens is.Het betoog is transparant, belangrijk is dat de lezer dit betoog aanvankelijk volgt vanuit een standpunt van welwillendheid tot begrip. Te vaak zijn mensen al snel tegen een bepaald standpunt omdat dan zogenaamd een eigen identiteit ontstaat. In mijn praktijk als docent heb ik altijd benadrukt dat je een theorie of een standpunt alleen kunt begrijpen door deze theorie of dat standpunt te onderschrijven.Je gaat dus aanvankelijk geheel en al mee met de auteur om later deze positie te bevestigen of juist met argumenten te bestrijden. De posities en de theorieën welke genoemd worden in dit tekstboek zijn uiteraard alle te plaatsen bij bepaalde filosofische posities. Voorwoord Deel I Filosofische antropologie 1 Inleiding filosofische antropologie1.1 Inleiding1.2 Inleidende gedachten over de filosofische antropologie 1.3 Modellen1.4 Taal en mensbeeld1.5 Mensbeeld en metafoor 2 Verstand, intuïtie en gevoel2.1 Wat is denken?2.2 Wat is intuïtie?2.3 Het onbewuste2.4 De verhouding tussen denken en lichaam en de rol van emoties daarin2.5 Is het denken glashelder? 3 Embodied mind3.1 Verhouding lichaam en geest3.2 Wat betekent het om een computermetafoor te hanteren?3.3 Embodied mind nader bekeken 4 Vrije wil en determinatie4.1 Wie is verantwoordelijk?4.2 Institutionele determinatie4.3 Psychologische determinatie4.4 Culturele determinatie4.5 Economische determinatie4.6 Vrijheid?4.7 Verantwoordelijkheid4.8 Wil en embodied mind 5 Begeerte en lust5.1 Instant bevredigingen5.2 Genot en denken5.3 Complexiteit en genot 6 Mens en dier6.1 Lijken wij op dieren?6.2 Is verstand niet het grote verschil tussen mens en dier?6.3 Relativering van het verschil mens dier6.4 En de relatie met hogere wezens? Deel II Ethiek 7 Inleiding in de ethiek7.1 Wat is ethiek?7.2 Een individuele moraal?7.3 Morele oordelen?7.4 Verschil tussen ethiek en moraal7.5 Op welke verschillende manieren kunnen we ethische vraagstukken benaderen?7.6 Zijn moraalsystemen overal en altijd hetzelfde?7.7 Veranderen moraalsystemen in de tijd? 8 Rationele ethiek8.1 Wat is rationalisme en wat bedoelen we met rationele ethiek?8.2 Algemene principes8.3 Deontologische ethiek8.4 Utilisme8.5 Deugdethiek 9 Moreel gevoel 9.1 Moreel gevoel en morele intuïtie9.2 Mens van is nature goed9.3 Moral sentiment9.4 Sociaal intuïtie mode 10 Karakter of omstandigheden10.1 Inleiding10.2 Karaktervorming10.3 Situatiebepaaldheid van moral sense10.4 Hoe te handelen? 11 Rechtvaardigheid11.1 Inleiding.11.2 Categorieën rechtvaardigheid.11.3 Rationele benaderingen.11.4 Ultimatum spel.11.5 Rechtvaardigheid concreet. 12 Het goede leven12.1 Relatie mensbeeld en morele opvattingen12.2 Wat zijn de gevolgen van het rationeel (logisch) mensbeeld?12.3 Zijn we moreel of worden we moreel door ethische reflectie? 12.4 Hoe benadert het pragmatisme de moraal?12.5 Kunnen we een synthese maken over de opvatting van een goed leven?12.6 Is moraal gescheiden van of verweven met het bestaan? 12.7 Hangt mijn zelfrealisatie samen met de ontwikkeling van de samenleving? 12.8 Een goed leven tenslotte