De waarheid hooger dan de leus

Samenvatting

In De Waarheid hooger dan de leus onderzoekt Lex van de Haterd de ontwikkeling van de beeldvorming over tijdschrift en uitgeverij De Gemeenschap (1925-1941) in de loop van de ruim 65 jaar die sinds de opheffing van het tijdschrift en de uitgeverij verstreken zijn. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog werd De Gemeenschap gekenschetst als een katholiek, literair, weliswaar polemisch, maar toch weinig vernieuwend tijdschrift. In de loop van de jaren tachtig verdween De Gemeenschap vrijwel geheel uit de in die tijd gepubliceerde literatuurgeschiedenissen. Vanaf het midden van de jaren negentig kwam De Gemeenschap opnieuw in de belangstelling en werd het tijdschrift gewaardeerd als ambivalent cultuurverschijnsel: enerzijds traditioneel, anderzijds modern.In 2004 droeg Lex van de Haterd ... met zijn eveneens bij In de Knipscheer verschenen studie Om hart en vurigheid ook zelf aan de beeldvorming bij. Door ook de uitgeverij en de uiterlijke vormgeving van zowel het tijdschrift als van het boekenfonds nadrukkelijk in de beeldvorming mee te nemen, liet hij in dat boek zien dat De Gemeenschap een veel meer vernieuwend en norm-veranderend karakter heeft gehad dan de literatuurhistorici tot dat moment steeds hadden verondersteld. In zijn proefschrift De waarheid hooger dan de leus, waarvan dit boek de publieksversie is, is voor het eerst gekeken naar de fundamenten van die beeldvorming en is voor het eerst niet alleen kwalitatief maar ook kwantitatief onderzoek gedaan naar de teksten en de illustraties van het tijdschrift en het fonds zelf. Lex van de Haterd toont in zijn nieuwe boek aan dat zowel het tijdschrift als uitgeverij algemeen cultureel georiënteerd zijn en niet specifiek literair zoals tot nu toe veelal werd aangenomen. Hij betoogt dat Albert Kuyle, meer nog dan Jan Engelman en Anton van Duinkerken, in de periode 1925-1934 de belangrijkste medewerker was van zowel tijdschrift als uitgeverij. Zijn onderzoek laat zien dat tijdschrift en uitgeverij De Gemeenschap zowel in tekst als in beeld behoorlijk internationaal gericht waren en zich daarbij niet alleen op de Franse literatuur en beeldende kunst oriënteerden, maar zich zowel literair als artistiek in een bredere Europese context bewogen. Bijna 200 (kleur)illustraties laten zien hoe modernistisch het tijdschrift en het boekenfonds van De Gemeenschap zijn vormgegeven. Kortom: De waarheid hooger dan de leus is een boek voor iedereen die geïnteresseerd is in literatuur, kunst en vormgeving van het interbellum.